Κώστας Πάσσαρης, ο μαινόμενος – III

Κώστας Πάσσαρης, ο μαινόμενος – III

του Διονύση Χιόνη,

δικηγόρου – εγκληματολόγου

ΣΧΟΛΙΑ

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι το όνομα «Πάσσαρης» έχει εξελιχθεί σε συνώνυμο του προσωποποιημένου κακού για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, μια γρήγορη ματιά στα δημοσιεύματα του τύπου θα πείσει και τους πλέον επιφυλακτικούς σχετικά με αυτό. Ο ιδιαίτερα σκληρός τρόπος δράσης του, αλλά και η αμετανόητη στάση του απέναντι στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και στους κάθε είδους λειτουργούς του έχουν δημιουργήσει μια εικόνα, στην οποία αποτυπώνεται ευκρινώς το στερεότυπο του απόλυτου εγκληματία.

Αν και, όπως υποστηρίζει ο δρ Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Μάντης, χρειάζεται το σύνολο των στοιχείων για να ολοκληρωθεί η κλινική εικόνα του Πάσσαρη, η απλή παρατήρηση δείχνει – κατά τον ίδιο – ότι πρόκειται για ένα άτομο που προκαλεί. «Το αποτέλεσμα των πράξεών του, οι ανθρωποκτονίες, τον καθιστούν επικίνδυνο κακοποιό, αφού δείχνουν ότι η αξία της ανθρώπινης ζωής δεν έχει καμία σημασία γι΄ αυτόν».

Ανατρέχοντας στα παιδικά χρόνια, ο κ. Μάντης εξηγεί ότι η βία των παραβατικών εφήβων έχει ως αφετηρία την ήδη υφιστάμενη βία που ενδημεί στους χώρους όπου ζει και κινείται ο έφηβος.

«Θα μπορούσε να εξιδανικεύσει άλλα στοιχεία του περιβάλλοντός του και να μην οδηγηθεί στα χνάρια του πατέρα του. Είναι πιθανό μια συμπεριφορά που την έχει εγγράψει σε πολύ μικρότερες ηλικίες να τον οδηγεί, ώστε να υπερβαίνει κατά πολύ την απλή εγκληματικότητα και να καθίσταται επικίνδυνος κακοποιός. Εκείνο που δεν ξέρουμε είναι εάν πρόκειται για μια αντίδραση σε άμεσα βιώματα ή μια ιδιαίτερη διακεκριμένη δομή της προσωπικότητας».

«Η στάση που έχει ακολουθήσει ενδεχομένως είναι η αντίδρασή του προς την εξουσία, που εκφράζεται στο πρόσωπό τους. Με βάση τα ελληνικά θέσμια ο άνθρωπος αυτός, εφ΄ όσον δικαστεί στην Ελλάδα, θα καταδικαστεί ισόβια και θα βγει στα 25 χρόνια, θα πουλά το βιβλίο με την ιστορία του έξω από τα δικαστήρια της Ευελπίδων, ενώ αντίστοιχα στις ΗΠΑ θα είχε εκτελεστεί. Η περίπτωση Πάσσαρη δεν είναι θέμα  προσέγγισης από ψυχολογική σκοπιά, αλλά κυρίως από πλευράς λειτουργίας της ίδιας της κοινωνίας, των θεσμών της και του μέλλοντός της, επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα της πρόληψης».

Δεν χρειάζεται να γίνει κάποιο ιδιαίτερο σχόλιο για την άποψη του επιστήμονα σχετικά με την επαναφορά της θανατικής ποινής, τουλάχιστον για την εγκληματολογία – ευτυχώς – δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα. Όμως, ο υπαινιγμός για την επανακοινωνικοποίηση του Νίκου Κοεμτζή, αλλά και η σύγκριση των δύο περιπτώσεων θεωρώ ότι είναι – με κάθε σεβασμό – τουλάχιστον άστοχες τοποθετήσεις.

Σύμφωνα με την άποψη της ψυχολόγου Bασιλικής Mπουκουβάλα, «ο εγκλεισμός από την εφηβική ηλικία μπορεί να επιβαρύνει τα όποια αρνητικά στοιχεία… Άτομα με ανάλογη συμπεριφορά, έχουν ισχυρή επιθετικότητα, αδυναμία κοινωνικής προσαρμογής, που οδηγούν σε εκδηλώσεις παραβατικότητας. Tα ίδια άτομα διακατέχονται από πολύ μεγάλο άγχος, που μπορεί να τα οδηγήσει σε ακραίες κινήσεις, που είτε έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία είτε η οργή τους στρέφεται στον ίδιο τους τον εαυτό».

Για τον εαυτό του, ο Κώστας Πάσσαρης μοιάζει να έχει προσδώσει ρόλο «εχθρού του ανθρώπου», εξηγεί ο καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιάννης Πανούσης. «Ενώ ως προς την Αστυνομία δείχνει υπεράνθρωπος, διαβόητος, σκληρός, ατίθασος, ως προς τα θύματά του λειτουργεί ως υπάνθρωπος. Δεν τον νοιάζει η έτσι κι αλλιώς χαμένη ελευθερία του, αλλά η προβολή μιας εικόνας πληγωμένου ζώου που σκοτώνει για να εκδικηθεί», σημειώνει ο κ. Πανούσης. «Ο Πάσσαρης χρησιμοποιεί άμετρη, άσκοπη και αδιάκριτη βία κατά παντός. Σκοτώνει για το τίποτα, ίσως γιατί πιστεύει ότι μόνον έτσι αυτός γίνεται κάποιος και συντηρεί την εικόνα του. Αυτό είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των χαμένων του παιχνιδιού. Δρα ως χαμένος που παίρνει στο χαμό και άλλους».

«Τώρα, ο Πάσσαρης δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε», εξηγεί ο κ. Πανούσης.«Ούτε από τη δική του πλευρά ούτε από τη μεριά της κοινωνίας. Βρισκόμαστε στο τέλος του (αιματηρού) παιχνιδιού. Ο αδύναμος (ή χαλασμένος) κρίκος της ενηλικίωσης και μη κοινωνικοποίησής του μπορεί να αναζητηθεί σε πολλές από τις αλυσίδες που τον έδεναν κατά καιρούς. Ο Πάσσαρης ήταν και είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Τούτο δεν σημαίνει ότι άλλοι εγκληματίες είναι λιγότερο επικίνδυνοι, ούτε ότι κάπου πλάι μας δεν μπορεί να “μεγαλώνει” κάποιος άλλος Πάσσαρης. Άρα, αν υιοθετήσουμε ως κοινωνία το “διαρκές βλέμμα” που νοιάζεται για τα παιδιά της και προλαβαίνει το έγκλημα χωρίς ταυτόχρονα να δίνει το κακό – βίαιο παράδειγμα η ίδια η ζωή, ας μη σκεφτόμαστε να ξαναστήσουμε λαιμητόμους στις κεντρικές πλατείες…»

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αντί άλλου επιλόγου, παραθέτουμε μερικές χαρακτηριστικές φράσεις του ίδιου του Κώστα Πάσσαρη, που ενδεχομένως να τραβούν την κουρτίνα του εσωτερικού του κόσμου και να μας βοηθούν να κατανοήσουμε, έστω και λίγο καλύτερα, το φαινόμενο και το πρόωπο «Πάσσαρης»:

«Δεν πιστεύω στον όρο κακοποιός, πιστεύω στον όρο παράνομος…

Εγώ δεν πιστεύω στη δικαιοσύνη, πιστεύω στην αυτοδικία…

Γνωρίζω ότι το να πεθάνω ή να μπω στη φυλακή με ισόβια έχει να κάνει με το λογικό υπολογισμό των πιθανοτήτων…

Από τη στιγμή που ξέρουν δύο χώρες το όνομά μου, προφανώς έκανα κάτι λάθος …»

ΠΗΓΕΣ:

Εφημερίδες (ενδεικτικά):

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28-11-01, 02-08-01, 29-11-01, 01-12-01, 12-07-02, 11-12-02, 31-07-03, 07-06-07, 25-07-07

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 17-2-01, 25-2-01, 29-11-01, 30-11-01, 2-12-01, 11-12-2002